اهداف ميكروب شناسي تشخيصي داراي دو بخش عمده است. بخش اول مربوط به تشخيص عامل ايجاد كننده بيماريهاي عفوني بوده و از طريق مجزا نمودن و شناسائي عوامل عفونت و نشان دادن واكنشهاي ايمني بدن (توليد آنتي بادي – تغيير حساسيت جلدي) در بيماران صورت مي‌گيرد. بخش دوم مربوط به كمك در امر انتخاب منطقي داروهاي ضد ميكروبي جهت درمان بيماران مي‌باشد و بر اساس آزمايشات آزمايشگاهي انجام مي‌گيرد.در زمينه بيماريهاي عفوني نتايج آزمونهاي آزمايشگاهي بنحو بارزي بستگي به خصوصيات و شرايط نمونه مورد آزمايش، زمان نمونه برداري و درجه كارآمد بودن و تجربه كاركنان آزمايشگاه دارد.هر پزشكي كه با بيماريهاي عفوني سر و كار دارد بايد بداند چه هنگام و چگونه بايد از بيمار نمونه برداري نموده، چه آزمايشاتي را درخواست كرده و نتايج حاصله را چگونه تفسير نمايد.
ارتباط بين پزشك و آزمايشگاه
از آنجائيكه هيچ روشي كه به تنهايي بتواند تمامي ميكروارگانيسم‌هاي پاتوژن را از غير پاتوژن شناسائي كند وجود ندارد، به همين جهت قبل از اينكه كاركنان آزمايشگاه بتوانند تكنيك‌هاي لازم را جهت مجزا نمودن ميكروارگانيسم خاص به كار گيرند، پزشك بايد اطلاعاتي در مورد تشخيص احتمالي، نوع عامل يا عوامل پاتوژن مشكوك را به آزمايشگاه بدهد.روشهاي آزمايشگاهي ميكروبشناسي كند بوده و محتاج به طي نمودن مراحل پي در پي قبل از نيل به نتيجه مي‌باشد.با اين وصف جايز نيست كه درمان بيماران تا آماده شدن نتيجه به تعويق افتد. با در نظر گرفتن شرايط فوق، بسيار اهميت دارد كه پزشك معالج نمونه‌هاي لازم را تهيه نموده و همراه با آن اطلاعات مربوط به تشخيص احتمالي را به آزمايشگاه ارسال نموده و سپس درمان مناسبي كه به نظر مي‌رسد بر روي عامل بيماري مؤثر باشد را آغاز نمايد.
خصوصيات نمونه‌هاي مورد آزمايش
نتيجه بسياري از تستهاي تشخيصي در بيماريهاي عفوني به نمونه مورد آزمايش، زمان انتخاب شده جهت نمونه برداري و روش نمونه برداري بستگي دارد.محافظت از نمونه و ارسال آن بايد به نحوي باشد كه در طي اين عمليات عامل بيماري از بين نرود. جدا نمودن يك عامل عفوني از نقاط استريل بدن از ارزش تشخيصي زيادي برخوردار مي‌باشد. هر نوع ميكروارگانيسمي كه از خون، مايع نخاع، مايع مفصلي يا مايعي كه از حفره جنب بدست آمده، مجزا گردد، يك يافته پرارزش تشخيصي قلمداد مي‌شود.اصول كلي كه در مورد تمام نمونه‌هاي باليني صادق بوده و بايد در هنگام اخذ نمونه به آنها توجه نمود به قرار زير است:
-
نمونه از لحاظ مقدار بايستي كافي بوده تا بتوان كليه آزمايشات لازم را بر روي آنها انجام داد.
-
نمونه بايستي از خصوصيت «معروف بودن» (Representative) برخوردار باشد (مثلاً اگر خلط بخواهد مورد آزمايش قرار گيرد، آب دهان به جاي آن گرفته نشود).
-
بايد توجه نمود كه نمونه به نحوي گرفته شود كه آلوده نگردد و جهت نمونه برداري بايستي از وسايل استريل استفاده نموده و شرايط آسپتيك رعايت شود.
-
نمونه تهيه شده بايستي سريعاً به آزمايشگاه ارسال شود.
-
نمونه‌هاي ارزشمندي بايستي قبل از آغاز درمان ضد ميكروبي گرفته شوند و اگر بيمار قبلاً تحت درمان بوده بايد در صورت امكان درمان را متوقف نموده و نمونه برداري چند روز پس از توقف درمان صورت گيرد.
جمع آوري نمونه
جمع آوري مناسب يك نمونه جهت كشت بي‌شك مهمترين مرحله در اثبات وجود يك پروسة عفوني توسط يك ميكروارگانيسم خاص مي‌باشد. چنانچه درمان بر ضد ارگانيسم كومنسال يا آلوده كننده باشد، جمع آوري نامناسب نمونه نه تنها باعث عدم جداسازي ميكروارگانيسم مربوطه مي‌شود بلكه منجر به درمان نادرست و حتي مضر مي‌شود.
در جمع آوري نمونه‌ها بايستي موارد زير را در نظر داشت:
-
نمونه بايد ناحيه اصلي عفونت جمع آوري شده و حداقل آلودگي با ترشحات يا ارگانها يا بافتهاي مجاور داشته باشد.
-
زمان مناسب جهت جمع آوري نمونه بايستي مشخص گردد تا بدين ترتيب شانس جداسازي ميكروارگانيسم‌ها به حداكثر رسد. مثلاً در تب تيفوئيدي ميكروارگانيسم عامل عفونت را مي‌توان در طي هفته اول بيماري از خون جدا نمود. كشت مدفوع و يا ادرار معمولاً در طي هفته دوم و سوم بيماري مثبت خواهد شد. آگلوتينين‌هاي سرمي در طي هفتة دوم شروع به افزايش كرده و در طي هفته پنجم به ماكزيمم مقدار خود مي‌رسد.
-
مقدار كافي از نمونه مورد نظر به منظور انجام تكنيك‌هاي كشت بايد گرفته شود و دستورالعمل‌هاي لازم درمورد حجم مناسب نمونه مورد نظر جهت كشت بايد تنظيم گردد. نمونه‌هاي ناكافي بايستي نگهداري شوند. چنانچه تهيه نمونه‌اي مجدد ميسر نبود، و از نظر كلينيكي نيز كشت نمونه انديكاسيون داشت بايستي روي نمونة اولية ناكافي كارهاي لازم انجام گيرد، با اين وجود آزمايشگاه هنگام گزارش نتيجه بايد شرايط نمونه دريافتي را براي پزشك گزارش نمايد.
-
به منظور اطمينان از جداسازي مطلوب ميكروارگانيسم بايد از لوازم نمونه گيري، ظروف و محيط‌هاي كشت مناسب استفاده نمود. ظروف نمونه گيري بايستي داراي درپوش محكم و مناسبي باشد كه از نشت و آلودگي نمونه هنگام انتقال جلوگيري شود. سواب‌هاي پنبه اي ممكن است حاوي بقاياي اسيدهاي چرب باشد و سواب آلژينات كلسيم نيز ممكن است باعث نشر محصولات سمي شده و در نتيجه موجب ممانعت از رشد برخي از باكتريهاي مشكل پسند گردد، لذا استفاده از سواب هائي از جنس داكرون يا پلي استر توصيه مي‌شود. سواب‌هاي حاوي نمونه را بايد در يك محيط انتقال دهنده يا ظرف مرطوب جهت جلوگيري از خشك شدن و مرگ باكتري قرار داد.
-
حتي الامكان بايستي جمع آوري نمونه جهت كشت قبل از تجويز آنتي بيوتيك صورت گيرد.
انتقال نمونه
محيط‌هاي انتقال دهنده كري – بلير، Amies و استوارت.
دريافت نمونه و مشاهدات اوليه
در اكثر آزمايشگاههاي تشخيص طبي محل مخصوصي جهت دريافت نمونه‌هاي كشت طراحي شده است. به علت احتمال آلودگي پرسنل آزمايشگاه با باكتريها و ويروسهاي پاتوژن انتقال و مشاهدات اوليه بايستي زير هود انجام گردد. ضروريست پرسنل با پوشيدن روپوش مخصوص و دستكش و در برخي موارد ماسك‌هاي جراحي از خود در برابر اين عوامل بيماريزا محافظت نمايند.
آماده سازي نمونه شامل موارد زير مي‌باشد.
-
ثبت اطلاعات ضروري در دفتر آزمايشگاه يا شبكه كامپيوتري
-
مشاهده و بررسي نمونه از لحاظ ويژگيهاي لازم جهت پذيرش.
-
در مورد برخي نمونه‌ها مشاهده ميكروسكپي نمونه به صورت مستقيم يا گسترش رنگ‌آميزي شده از آن به منظور تشخيص احتمالي.
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند